Poetja Warsan Shire flet për përgjegjësinë e saj si artiste me ngjyrë për “të dëshmuar” për historitë e harruara
Ka shumë gjëra që mund t’i dini tashmë rreth poetes britaniko-somaleze Warsan Shire. Ajo është laureatja e parë poete në moshë të re për Londrën dhe fituesja inauguruese e Çmimit Ndërkombëtar Afrikan të Poezisë nga Universiteti Brunel. Ajo njihet për bashkëpunimin e saj të famshëm me Beyoncé në albumin e saj vizual të vlerësuar nga kritika Lemonade, dhe fjalët e saj ia huazoi filmit Black Is King (E zeza është mbret). Por ka gjëra që mbase nuk i dini. Ajo dikur i shkruante poezitë e saj në IKEA në Neasden, në Londrën veriperëndimore. Ajo magjepset nga vrasësit serialë, veçanërisht nga vrasëset femra, dhe pothuajse ka një tërheqje seksuale ndaj vezullimit. “Edhe kur e mendoj këtë, pushtohem e gjitha nga endorfina”, thotë Shire, duke qeshur e kryqëzuar këmbët dhe duke kafshuar cepin e bluzës së saj me fytyrën e stampuar të James Baldwin.
Kjo është një zgjedhje e përshtatshme e stilit të veshjes së Baldwin, arti i të cilit është në shumë forma një pararendës i atij të 33-vjeçares Shire – vajzës së refugjatëve somalezë, e rritur në Harlesden, në Londrën veriperëndimore dhe tani jeton në Los Anxhelos me bashkëshortin dhe dy fëmijët e saj. Ashtu si Baldwin, edhe ajo dëshmon për përvojën e njerëzve me ngjyrë. “Nuk mund të shkruaj thjesht për veten time. E gjithë mënyra ime për t’i dhënë kuptim jetës është: “Pra, po kaloj një moment të vështirë. Kush tjetër po kalon një moment të vështirë?”. Ajo përdor poezinë jo vetëm si mënyrë për të analizuar traumat e saj, por edhe ato të të tjerëve. Poezitë në koleksionin e saj debutues Bless The Daughter Raised By A Voice In Her Head (tashmë i botuar) përmbajnë rrëfime që janë edhe personale, edhe të paqarta; që përshijnë të gjithë dhe asnjë. “Unë shikoj gjithmonë dhimbjet e të tjerëve”, thotë ajo. “Mendoj se kjo ndodh për shkak të mënyrës si jam rritur, duke dëgjuar vazhdimisht, ‘ka edhe më keq – shiko kushërinjtë e tu në Somali që nuk kanë asgjë’”.
Një nga shembujt më të spikatur të veprës së saj është Home – një poezi mbresëlënëse për përvojën e refugjatëve Vargjet e saj, ‘Askush nuk largohet nga shtëpia, përveç nëse ajo është bërë si goja e një peshkaqeni’ tani po citohen për të përshkruar luftën në Ukrainë, që ka shkaktuar një krizë të tmerrshme, e cila, pavarësisht të gjithave, ka nxjerrë në pah dallimet se si shihen disa refugjatë në krahasim me të tjerët. “Pavarësisht se ku ndodheni, në cilin shtet apo epokë jetoni, njerëzit më me ngjyrë trajtohen më keq”, thotë Shire, e cila ndihet edhe e rraskapitur, edhe e magjepsur nga ky realitet i tmerrshëm: “Çfarëdo që të jetë duke ndodhur, duket sikur njerëzit e gjejnë gjithmonë kohën për t’u marrë me racizëm”.
Ajo thotë se si artiste me ngjyrë, ndihet përgjegjëse për të “dëshmuar” historitë që harrohen ose eklipsohen. Vepra e saj bazohet në traditën poetike somaleze të gabay dhe rrëfimet e saj kridhen në pasurinë e Somalisë, pra, në dhimbje, por edhe në gëzime. “Gjatë fëmijërisë sime jam përballur me ndjenjën se askush nuk donte t’ia dinte për ne, sepse askush nuk na njihte në të vërtetë. Njerëzit mendojnë gjithmonë se sa e madhe mund të jetë ajo përgjegjësi për të rrëfyer këto histori, por mund të jetë gjithashtu nder, siç mund të jetë edhe dritë”.
Pas suksesit të saj prej vitesh si poete, ndoshta është e çuditshme që ka pritur kaq gjatë për të botuar koleksionin e saj të parë të plotë, por është “humbja e integritetit”, thotë ajo, që e lë pa gjumë. “Pas Lemonade të gjithë këta njerëz më thoshin, ‘Tani është momenti juaj’. Por nuk më intereson fama. Doja që ta merrja shtruar”. Në Los Anxhelos, Shira bën një jetë të qetë me familjen e saj, duke shkruar për “ditët me shi që më kujtojnë Anglinë” dhe duke u merakosur se mos djemtë e saj do të përvetësojnë theksin amerikan. Shire është duke shkruar vëllimin e saj të dytë, por nuk e ka me nxitim. Ajo preferon të frymëzohet nga karrierat e suksesshme të grave si Louise Bourgeois: “Mendoj se ndoshta veprën time më të mirë do ta shkruaj kur të jem 80 vjeç”.
Nëse Bless The Daughter u “shkrua për fëmijërinë time” libri i saj i radhës do të përfshijë përvojën e saj si nënë, diçka që i ka mundësuar “të shohë veten më qartë”. Një nga këto zbulime të fundit është se ajo ka harxhuar shumë kohë, duke menduar se ishte e shëmtuar, një emocion shqetësues që vërshon në poezitë e saj. Edhe pse fama nuk ka qenë ajo që Shire ka dashur, suksesi i fundit i ka dhënë asaj diçka shumë më të vlefshme: vetvlerësimin. “Ndonjëherë, ndaloj para pasqyrës dhe them, ‘jo vetëm që nuk jam e shëmtuar, por në fakt më pëlqen shumë vetja’. Shoh një shkëlqim në sytë e mi që më pëlqen, por që në fakt më trishton. Sepse nuk e kisha kuptuar për kaq shumë vite këtë”. Buzëqeshja e saj mbulon fytyrën, ndërsa sytë e saj mbushen me lot. “Tani, po”.
Marie-Claire Chappet është një gazetare e arteve dhe kulturës që jeton në Londër dhe redaktore kontribuuese në Harper’s Bazaar
