La Sape: Lëvizja e guximshme kongoleze e modës që ndryshon kronikën socio-politike

Çdo vit në qershor në rrugët e zhurmshme të Brazzaville, Kongo, një grup i spikatur burrash dhe grash të veshur me kostume tërheqëse (jo më shumë se tri ngjyra) shfaqin njëfarë madhështie me hapat e tyre të ngadaltë, por fantastikë, duke e përfunduar shfaqjen e tyre teatrale me një të goditur të takave dhe bastunit. Vendasit shndërrohen në pispilluqë të modës, ndërsa spektatorët në gjyqtarë, duke votuar se kush do kurorëzohet si “Modelisti i vitit”. Kjo është “La Sape”. 

La Sape – një shkurtim i përkthimit në frëngjisht të “Shoqëria e krijuesve të atmosferës dhe e elegantëve” – e ka origjinën gjatë periudhës koloniale kongoleze kur “djemtë shtëpiakë” visheshin si padronët e tyre në formën e një shfaqjeje socio-politike për të treguar se edhe ata mund të ishin po aq elegantë dhe të zgjuar. “La Sape ishte një mënyrë për t’i dhënë shpresë një brezi që ishte i dëshpëruar”, thotë modelisti Z. Robby.

Që një person të konsiderohej “modelist” (me një dhunti krijuese që reflektohej si në stilin ashtu edhe në sjelljen e tij) ai duhej të udhëtonte në Evropë, e prandaj kjo lëvizje sociale u përhap si në Francë, edhe Belgjikë. 

Nëse ktheheshe në Kongo me një gardërobë luksoze plot me kostume të Guy Laroche ose Versace, të shoqëruar gjithmonë me një palë JM Westons, atëherë do të konsideroheshe si person me rëndësi. Christine Checinska, kuratorja e ekspozitës së modës afrikane V&A, e kupton pse disa mund ta gjykojnë këtë stil si “ekstrem”, por shpjegon: “Në kulturën e njerëzve me ngjyrë, të vishesh bukur do të thotë të tregosh respekt për veten”.

Në përgjigje të pabarazisë sociale me të cilën përballeshin shumë emigrantë në Francë në vitet 1970, u themeluan klubet sekrete si “La Main Bleue” në Paris (ku në tetor 1977 Karl Lagerfeld organizoi festën e tij të njohur madhështore të ditëlindjes) për të ushqyer pakicat dhe me kalimin e kohës u shndërruan në shtëpi të modelistëve larg atdheut të tyre. 

Ndikimi muzikor i të ndjerit Papa Wemba i dha La Sape një vend në arenën ndërkombëtar. I quajtur ndryshe “Mbreti i rokut rumba”, legjenda e muzikës kongoleze dhe ikona e modës, i cili shkriu tingujt afrikanë me ritmin e Karaibeve, u shqua për shkak të përhapjes së lëvizjes së tij nëpërmjet turneve të tij në fund të viteve ‘80/fillim të viteve ‘90 në Francë dhe Japoni. 

Videoklipi muzikor i Solange Losing You (2012), që nxjerr në pah modelistët e Cape Town, dhe në vitet më të fundit, koleksionet e modës të stilistit Ozwald Boateng – të frymëzuara nga udhëtimet e tij të shpeshta në Kongo – janë shndërruar gjithashtu në momente të rëndësishme kulturore, duke i dhënë kësaj lëvizje të guximshme mode vendin e merituar. 

La Sape është parë gjithmonë si një mënyrë për të ekzistuar përtej trazirave socio-politike, për të paraqitur një imazh pozitiv të shpresës dhe të ndryshimit narrativ. Por përtej kësaj, sipas fjalëve të modelistes Arly La Liya, “La Sape është dashuri, Sape je ti”.

Yelena Grelet është gazetare multimediale dhe regjisore që jeton në Londër