“Gratë iraniane kanë luftuar për liri që prej vitit 1979”: Shkrimtarja iraniane Writer Kamin Mohammadi shpjegon pse kjo protestë e fundit është e ndryshme

Videoja tregon një djalë të ri të ulur në dhomën e tij, duke kënduar një këngë prekëse në mikrofon: “Për mundësinë e kërcimit në publik. Nga frika se mos puth dikë të dashur në rrugë. Për motrën time, për motrën tënde, për motrat tona…”.

Ky është Shervin Hajipour, një këngëtar iranian me dy milionë ndjekës në Instagram dhe kjo është kënga e protestës që u bë virale në internet me 40 milionë shikime. Teksti i këngës që përloti gjithë botën, është shkëputur nga postimet e iranianëve në Twitter që shprehin arsyet pse po protestojnë. Kjo është kënga që e futi Hajipour në burg në Republikën Islamike të Iranit. Më pas, kjo video u hoq nga profili i tij dhe telefoni i tij qëndroi i fikur deri në momentin e lirimit me kusht një javë apo diçka më shumë më vonë. Por pavarësisht se u akuzua për “përhapje të propagandës kundër sistemit” dhe “nxitje për dhunë”, dhe se iu sekuestrua pasaporta, me sa duket i detyruar për të postuar një histori në Instagram ku distancohej nga kënga, kënga e Hajipour po buçet në çdo makinë, shtëpi, në çdo protestë dhe po këndohet në manifestimet e solidaritetit në mbarë botën, nga Nju Jorku deri në Milano.

Hajipour iu bashkua qindra demonstruesve dhe aktivistëve të arrestuar në gjashtë javët e fundit në Iran, ku përfshihen të paktën 35 gazetarë dhe shumë artistë, intelektualë dhe studentë. Sipas grupeve të të drejtave të njeriut bëhet fjalë për 201 të vrarë dhe 15,000 të arrestuar, dhe në kohën kur të lexoni këtë buletin, shifrat me siguri do të jenë rritur. 

Në Republikën Islamike të Iranit, ligji i sheriatit i ndalon gratë të zbulojnë flokët e tyre në publik, të këndojnë ose kërcejnë dhe të dalin me ndonjë burrë tjetër, që nuk është i afërmi ose bashkëshorti i tyre. Që nga revolucioni i vitit 1979, grave iraniane u kërkohet me ligj të mbajnë hixhab (mbulesë për kokën dhe trupin) në publik. 

Që nga zgjedhja e presidentit ultrakonservator, Ebrahim Raisi, vitin e kaluar, policia famëkeqe e moralit e ka goditur rëndë “hixhabin e keq” të grave, që mund të nënkuptojë disa fije floku të zbuluara. Siç njihet gjerësisht tani, më 16 shtator, një grua e re kurdo-iraniane, e quajtur Mahsa Amini, ishte duke vizituar Teheranin kur u ndalua nga policia e moralit për mosmbajtjen e duhur të hixhabit dhe u fut në burg për t’u “riedukuar”. Pas vetëm dy orësh në paraburgim, Mahsa u rrah për vdekje dhe përfundoi në koma.  

Ajo vdiq nga plagët e marra.

Sipas autoriteteve, Mahsa pësoi infarkt, por familja mohon që vajza të ketë pasur ndonjë problem shëndetësor. Protestat filluan më pas para spitalit të Kasrës dhe u përhapën në të gjithë shtetin në javët në vijim, pavarësisht represionit të fortë nga forcat e regjimit që qëllonin mbi turmën. Në përgjigje të kësaj vrasjeje brutale, gratë iraniane dolën në rrugë për të shprehur zemërimin e tyre nëpërmjet heqjes së shamisë nga koka dhe prerjes së flokëve në publik. Përveçse një shenjë zie, gjesti është edhe një protestë e fortë ndaj mbulimit me detyrim të flokëve. Gratë kërcenin rreth zjarreve ku digjnin shamitë e tyre dhe ecnin në rrugë me flokët rrahur nga era. Këto gra dhe këta burra që protestojnë nuk janë kundër Islamit. Siç dëshmojnë protestat, njerëzit fetarë në Iran janë krah përkrah me ata që janë kundër hixhabit. E rëndësishme është e drejta për të zgjedhur. Dhe jo vetëm për të mbajtur apo jo hixhab, por për të drejta bazike njerëzore që ne të tjerët i gëzojmë pa u menduar dy herë. 

Këto protesta janë përhapur në të gjithë vendin, nga metropoli i Teheranit deri në qytete të vogla provinciale, dhe kudo thirrjet e protestës janë të njëjta: Ne qëndrojmë të bashkuar për një Iran të lirë dhe për “Gruan, Jetën, Lirinë”.

Gratë iraniane kanë luftuar për lirinë e tyre që kur Ayatollah Khomeini erdhi në pushtet në vitin 1979. Demonstrata e parë kundër mbajtjes së detyruar të hixhabit u zhvillua tri javë pas mbërritjes së tij. Përpara revolucionit, ligjet iraniane për gratë ishin ndër më liberalet në Lindjen e Mesme: ato mund të vishnin çfarë të donin, mund të bëheshin gjyqtare dhe kishin të drejtën e votës që nga viti 1963. Trazirat e mëdha të udhëhequra nga gratë u zhvilluan në vitet 1999, 2005, 2009, 2017 dhe më pas përsëri në 2019.

Në fakt, lufta e popullit iranian për liri dhe demokraci daton më shumë se 100 vjet më parë. Revolucioni Kushtetues persian i vitit 1906 u shtyp nga perandoritë ruse dhe britanike. Në vitin 1953, kryeministri i zgjedhur në mënyrë demokratike Mohammad Mossadegh, i cili e centralizoi naftën iraniane, u rrëzua nga një grusht shteti të orkestruar nga inteligjencat amerikane (CIA) dhe britanike (MI6). Deri në atë pikë, Britania kishte përfituar 87% të të ardhurave nga nafta iraniane dhe, pas grushtit të shtetit, Amerika mori gjithashtu një pjesë të fitimit të majmë të naftës.

Por protestat e sotme janë të ndryshme nga ato të së shkuarës. Pjesërisht sepse mënyra nëpërmjet së cilës ushtrohet dhuna ndaj grave në rrugë është kthyer në një indinjatë të zakonshme, por më së shumti, sepse vetë gratë nuk mund të durojnë dot më. Gratë e guximshme të Iranit, ku pjesa dërrmuese i përket gjeneratës Z, po dalin në rrugë, jo vetëm nëpër demonstrata, por gjithnjë e më shumë edhe në jetën e përditshme, pa mbuluar kokën. Ato mbartin brenda vetes mllefin e brezave të grave që janë shtypur e stërshtypur nga ky regjim. Dhe gjëja që të frymëzon më shumë, duke parë protestat, është uniteti i pathyeshëm që shfaq populli iranian: një lëvizje pa një udhëheqës dhe që është në gjendje të shtrihet dhe rritet edhe me mbylljen e internetit në vend. 

Duke folur si një grua iraniane që ka jetuar në mërgim për 43 vjet, më vjen keq të them se jam mësuar me luhatjet e shpresës dhe zhgënjimin pas çdo revolte në Iran. Në mënyrë të pashmangshme, këto revolta përfundojnë me gjakderdhje, masakra të shumta dhe shtypjen e të gjitha formave të organizuara opozitare. Megjithatë, në javët e fundit, pavarësisht shtypjes brutale, kam gjetur një fije shprese. Uniteti dhe guximi i treguar nga populli iranian më dhanë mundësinë, për herë të parë në dekada, të imagjinoja një Iran të ri e të lirë, ku mund të ecja në rrugët e Teheranit me flladin që më përkëdhel flokët dhe të puthja të dashurin tim në publik. Gjëra të parëndësishme, por që për ne janë të paimagjinueshme.

Dhe kjo na prek të gjithëve. Jam ende këtu në Evropë, dhe e luftoj pafuqinë që ndiej, duke përforcuar zërat që vijnë nga Irani, duke pasur në mëndje mbylljen e internetit në shumë pjesë të vendit dhe mungesën e vëmendjes së medias perëndimore, kjo është një ndihmë e madhe që mund t’u japim njerëzve në Iran: të ndihmojmë që zëri i tyre të dëgjohet dhe të shpërndajmë videot e tyre në mbarë botën. Fronti feminist tani është në Iran, ku gratë marshojnë kundër plumbave për të drejtën e thjeshtë, për të zgjedhur çfarë të veshin dhe si të jetojnë. Ajo që lëvizjet feministe dhe aktivistët e të drejtave të pakicave në mbarë botën mund të mësojnë nga protestat aktuale në Iran është të mos krijojnë ndarje, të mos i nxisim burrat kundër grave, njëgjinorët kundër jogjinorëve, homoseksualët kundër heteroseksualëve, por të pranojnë atë që kemi të përbashkët për të ndërtuar komunitete shprese të bashkuara në luftën për ndryshim. 

Për të ndihmuar popullin e Iranit, bëni sa më shumë postime të mundeni, duke përdorur hashtag #MahsaAmini. Për të mbështetur Shervin Hajipour, ju lutemi, vizitoni faqen e tij në Spotify dhe shkarkoni muzikën e tij, duke e bërë aq të famshëm sa të mos e vrasin.

Kamin Mohammadi është shkrimtare dhe gazetare. Libri i saj autobiografik rreth Iranit, “The Cypress Tree: A Love Letter To Iran”, është botuar nga shtëpia botuese “Bloomsbury”. Vizitoni faqen e saj të internetit në kamin.co.uk dhe mund ta gjeni edhe në Instagram dhe Twitter me emrin @kaminmohammadi