A është “shëndeti gastrointestinal” një formë e re e kulturës së dietës?
Shëndeti i aparatit tretës është tema e ditës në internet. A ndiheni të lodhur? Shkaku është aparati tretës! A vuani nga fryrja e barkut? Shkaku është aparati tretës! A keni akne? Besoj se e keni të qartë. Si dëshmi për këtë: hashtagu #GutHealth ka 2.4 miliardë shikime në TikTok. Na thuhet se duhet “të kujdesemi për aparatin tonë tretës”, kështu që tema si “shëndeti i aparatit tretës” dhe “këshillat për shëndetin e aparatit tretës” po vërshojnë FYP-të (faqet personale) të TikTok-ut. Për fillestarët, shumë nga këto video fillojnë, duke renditur simptoma si çekuilibri hormonal, mendja e turbullt, pezmatimet trupore... Pastaj është një foto para dhe pas e shkrepur në një banjë me ndriçim të dobët, ku njëra shfaq një bark të fryrë, ndërsa tjetra një bark të tonifikuar dhe të nxirë. Më pas vijohet me një mori ndryshimesh të dietës dhe stilit të jetesës me pretendimin se do keni të njëjtat rezultate. Shumë influencues e reklamojnë mjaft pirjen e lëngut aloe vera. “Shëndeti i aparatit tim tretës? Sa s’ka më mirë”, entuziazmohet dikush në një video me mbi një milion pëlqime. Ka edhe nga ata që nxisin pirjen e vajit të ullirit ekstra të virgjër, gëlltitjen e ujit me fara chia dhe që dita të fillohet me një supë për mëngjes. Të gjitha për hir të “shëndetit të aparatit tretës”. Por a ka të bëjë kjo në të vërtetë me “shëndetin e aparatit tretës”? Apo është thjesht një formë e re e kulturës së të ushqyerit?
Nuk ka dyshim se shëndeti i aparatit tretës ndikon në shëndetin tonë të përgjithshëm. Studimet e fundit kanë zbuluar se sistemi ynë tretës luan një rol tejet qendror në çdo aspekt, nga problemet e lëkurës dhe të tretjes deri te shëndeti mendor dhe sistemi imunitar. Problemi, siç theksohet nga një artikull i fundit i “New York Times”, është se ka një mani në internet për shëndetin e aparatit tretës, por nuk ka të dhëna të mjaftueshme që të vërtetojnë se këto zgjidhje të supozuara e përmirësojnë funksionin e tretjes.
“Njohuria që kemi për shëndetin e aparatit tretës është rritur në mënyrë eksponenciale”, shpjegon Eve Kalinik, terapiste dhe shkrimtare e gastronomisë. “Por kjo zbulon edhe një anë të errët, pikërisht këtë promovim të produkteve dhe programeve... Për më tepër, mund të jetë një mënyrë tjetër për të ushqyer një model të çrregullimit të të ngrënit nën maskën e të qenit i shëndetshëm”.
Mania e pastrimit dhe detoksifikimit arriti kulmin e saj në vitet 2010. Edhe pse kjo gjuhë tashmë ka dalë nga moda dhe të flasësh në mënyrë eksplicite për dietën është pothuajse tabu, tendencat e fundit të shëndetit të aparatit tretës, të popullarizuara në internet, thjesht kanë zëvendësuar terminologjinë e vjetër me fjalorin e ri si “kundër fryrjes” (pra, bark i sheshtë) ose “shëndeti i aparatit tretës” me justifikimin e përmirësimit të shëndetit në përgjithësi. “Një bark i sheshtë nuk do të thotë domosdoshmërish që ke stomak të shëndetshëm”, shpjegon Kalinik. “Nuk ka të bëjë me estetikën, por me atë që ndodh aty brenda. Mendoj se këtu komunikimi ka qenë i gabuar”. Edhe termat e përdorur nuk kanë marrë miratimin e profesionistëve. “Shërimi i aparatit tretës është një shprehje që është në modë. Ne e shmangim përdorimin e tij, sepse shpesh shoqërohet me protokolle që nuk bazohen gjithmonë në prova të forta”, shpjegon Jo Cunningham, drejtor klinik dhe dietolog i certifikuar pranë klinikës The Gut Health. Kalinik është dakord me këtë: “Nuk më pëlqen të përdor shprehjen “kurimi i zorrëve”, sepse nuk është se zorra ka nevojë domosdoshmërish për kurim. Mund të ketë nevojë thjesht për një kujdes shtesë dhe kjo mund të varet nga rrethanat e secilit individ”.
Një studim i vitit 2020 zbuloi se 40% e popullsisë së botës vuan nga probleme gastrointestinale që ndikojnë në cilësinë e jetës, ndaj nuk mund të thuhet se problemi nuk ekziston. (Sipas Kalinik, simptomat kryesore që duhet të kemi parasysh janë “ndryshimet dhe gjak në jashtëqitje, dhimbjet ose fryrjet e tepërta dhe të vazhdueshme. Për të gjitha këto duhet bërë një kontroll te mjeku i familjes”). Ndërsa dëshira për karbohidrate është e madhe, thuhet se fryrja, defektet e lëkurës, pezmatimi dhe lodhja shkaktohen nga problemet e tretjes, por shpesh ato lidhen edhe me stilin e jetesës. Prandaj, të nënkuptosh se këto janë simptoma të një problemi të tretjes nuk është vetëm e tepërt, shpjegon Dr. Lara Zibarras, psikologe dhe gastronome, por ato mund të nxisin edhe një marrëdhënie negative me ushqimin dhe imazhin e trupit. Prandaj ajo na paralajmëron kundër etiketimit të ushqimeve si të dobishme apo të dëmshme për zorrët. “Kjo nxit çrregullime në të ngrënë... Nuk është nevoja të hiqni plotësisht një ushqim të caktuar nga dieta juaj, pa pasur një diagnozë”.
Identifikimi i fakteve rreth shëndetit të aparatit tretës është edhe më i komplikuar në internet, sepse përmbajtja mbi këtë temë mund të fshihet pas këshillave shëndetësore të vërtetuara shkencërisht. Krijuesit mund ta përshkruajnë veten si “dietologë” ose “mjekë alternativë”, shpesh për të fshehur mungesën e kredencialeve, paralajmëron Cunningham. “Termi ‘dietolog’ është një titull i mbrojtur profesional, kështu që nëse një dietolog rekomandon diçka, atëherë këshilla bazohet në të dhënat e fundit shkencore. Edhe pse disa dietologë janë mjaft të kualifikuar dhe të certifikuar, për fat të keq çdokush mund të pretendojë se është dietolog”.
Ashtu si me shumicën e çështjeve të tjera në internet, ekspertët rekomandojnë që edhe këta të shihen me një sy paksa skeptik. Cunningham beson se mania aktuale në internet për shëndetin gastrointestinal është një shembull tjetër i përmbajtjes “transformuese”. “Edhe pse trendi i mëparshëm mund të kishte marrë në konsideratë dietën, pastrimin dhe detoksifikimin, kujdesi për aparatin tuaj tretës është i ndryshëm, pasi është vërtet i dobishëm [për shëndetin tuaj]. Thjesht duhet të ndiqni këshilla bazuar në burime të sakta”.
Eve Upton-Clark është gazetare e pavarur që jeton në Amsterdam, artikujt e së cilës janë botuar në revistat “Dazed, “i-D”, “Refinery29” dhe “Cosmopolitan”
